ГРАВИРЕ И ФОТОГРАФИЈЕ БЕОГРАДА од 1521 до 1878. године - други део

Гравире и фотографије из Музеја града Београда

Турска гравира Београда 

Београд, 1696. година

Београд, 1736. година

 

Panorama Beograda, pogled sa krova Velike škole - Kapetan Mišinog zdanja u pravcu Kalemegdana.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: panorama
Pododrednice: panorama Beograda
Inventarski broj: UR/3751
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

Prikazana je panorama Beograda, pogled sa krova Kapetan Mišinog zdanja u pravcu Dunava . U prvom planu se vidi deo (današnjeg Studentskog trga) Velike pijace i zgrada hotela "Makedonija".
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: panorama ; pijaca; hotel
Pododrednice: panorama Beograda; Velika pijaca; hotel Makedonija
Inventarski broj: UR/3752
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

Prikazani su dobrovoljci na Kalemegdanu: deo Beogradske tvrđave, sa dve male kuće i grupa od nekoliko desetina ruskih dobrovoljaca - pripadnika "Orlovske družine".
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, sepija
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: Kalemegdan; vojska
Pododrednice: ruski dobrovoljci
Inventarski broj: UR/3765

Prikazan je pogled na ušće Save. Donji deo Pariske ulice i njeno skretanje ka Karađorđevoj ulici. Vidi se duga drvena ograda i nekoliko kuća. Nadesno je put - početak današnjeg Donjogradskog bulevara, a u daljini preko ušća je silueta Zemuna .
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: panorama
Pododrednice: panorama Beograda
Inventarski broj: UR/3766

Prikazan je pogled na ušće Save. U prvom planu su dvorišta i prizemne kuće Karađorđeve ulice. Vide se tri zastave, od kojih je jedna, krajnja leva, zastava Crvenog krsta. U pozadini je Veliko ratno ostrvo i iza njega silueta Zemuna .
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 24 x 18 cm
Odrednice: panorama ; ulica
Pododrednice: panorama Beograda; Karađorđeva ulica
Inventarski broj: UR/10371

Na fotografiji je prikaz savskog kraja, savske obala kod Bare Venecije. Obala je neuređena a s leve strane je spratna kuća od opeke, nemalterisana. Zdesna je deo velike dereglije i na silaznoj rampi je čovek sa lulom u narodnom odelu od šajaka.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: panorama
Pododrednice: panorama Beograda
Inventarski broj: UR/3767

Prikazano je dvorište spratne zgrade sa dvoje bolničkih kola na kojima su oznake Crvenog krsta. Na jednoj oznaci se može pročitati "Transport Britanskog narodnog društva" (pisano je ćirilicom). Na kolima su zastave, a u dvorištu je veća grupa ljudi, sa jednom bolničarkom i ranjenikom sa štakama.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija
Tehnika: crno-bela
Materijal: papir
Dimenzije: 19,3 x 12,8 cm
Odrednice: Crveni krst; saobraćajna sredstva
Pododrednice: bolnička kola
Inventarski broj: UR/6381
Nabavka: otkup od Sofije Stanojević, Beograd

Prikazana je desna obala Save nedaleko od ušća. Uz obalu je usidrena šalupa sa brojem "4" na pramcu. Na šalupi je zatvorena nadgradnja sa malim prozorima, jednokrilnim vratima, sa oznakom crvenog krsta na boku. Na pramčanom delu šalupe je britanska, na kraju nadgradnje zastava crvenog krsta, a na krmi je zastava koja se ne može raspoznati (po pravu plovidbe - principu teritorijalnih voda trebalo bi da je to zastava Kneževine Srbije). Na prednjoj i zadnjoj palubi šalupe je devet ljudi, među kojima je jedan u (britanskoj ?) uniformi. Najverovatnije je u pitanju transportna lađa za prevoz ranjenika, moguće i sa ambulantom.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela
Materijal: papir
Dimenzije: 19,5 (21,5) x 12,8 (14,6) cm
Odrednice: saobraćajna sredstva
Pododrednice: šalupa
Inventarski broj: UR/6315
Nabavka: otkup od Sofije Stanojević, Beograd
Datum nabavke: 1951. god.

ŽANR SCENA I IZGLED BEOGRADA IZ 1791. GODINE

Na veoma maloj panorami (format same slike je 13,5 x 6,5 cm) sa dvostrukim graviranim ramom, su tri austrijska vojnika - husara , od kojih su dvojica na konjima, a u pozadini, preko Velikog ratnog ostrva se vidi Beograd. Ugao gledanja je sličan panoramama rađenim u vreme opsade Beograda 1788-1789. godine.
Po formatu, opremi i kvalitetu hartije moglo bi se pretpostaviti da je list istrgnut iz nekog engleskog albuma manjeg formata. Ispod slike na engleskom jeziku piše Izgled Beograda. Dole sleva je potpis crtača, zdesna grafičara, a sasvim u dnu ploče (delimično izbrisano i nečitko) "Published by Dr. Truster Aug.(ust) 1. 1791."
Crtač: Benazeh (Benazech)
Rezač: Nigl (Neagle)
Izdavač: Traster (Truster)
Period: 1791. god.
Mesto: London
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 18,8 x 12 cm
Dimenzije lista: 20,8 x 12,2 cm
Legenda: Tekst je na engleskom jeziku.
Odrednice: žanr scena ; panorama
Pododrednice: panorama Beograda
Inventarski broj: GI1/3186
Nabavka: otkup od Antikvarnice Klare Kvercole, Rim

 

Slika potpunog poraza turske glavne armije od strane carskih snaga 16. avgusta 1717. kod Beograda . Prikazani su odlučujući trenuci bitke između snaga pod komandom Evgenija Savojskog i turske vojske pristigle u pomoć opsednutom Beogradu. U prvom planu je silovit napad carevaca i upad u turski logor. U pozadini je panorama Beograda u plamenu, izazvana bombardovanjem sa leve obale Save. Prikazana su oba mosta, utvrđeni logor pod Beogradom, turski logor (P) i posebno jasno položaj turske artiljerije (I) koji su kasnije zauzeli bavarski grenadiri .
Zastavica sa naslovom je iznad scene, u desnom delu slike. Objašnjenja, tumač sa 15 odrednica, od A - P je ispod, van slike.
Period: avgust 1717. god. (izdato 1721.)
Mesto: Augzburg
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 32,8 x 18,5 cm
Dimenzije lista: 35,7 x 19,5 cm
Legenda: Tekst je na nemačkom jeziku.
Odrednice: ratna scena
Pododrednice: opsada
Istorijat: Gravira je iz knjige Glück und unglücks Fälle der in dem Königreich Servien gelegenen Haupt - Vestung Belgrad oder Griechisch Weissenburg, izdata u Augzburgu 1721. godine.
Inventarski broj: GI1/1677
Nabavka: otkup od Nebojše Dalje, Beograd

PRELAZ CARSKO-KRALJEVSKE VOJSKE PREKO SAVE, 11.9.1789. GODINE

Naslov je dat na nemačkom jeziku i nalazi se ispod gravire. Prikazani su Zemun i osmatračnica na Gardošu (smeštena na mestu današnjeg milenijumskog spomenika - iz 1895. godine) i trupe kako prelaze preko mostova i raspoređuju se oko Beograda. Kao bežanijski nasip (D) označen je put ka mostovima. Ispod slike je tumač na nemačkom jeziku sa 14 odrednica (A - O) u kojem je lokalitet Dedinje označen kao Deschina Berg. Ispod desnog ugla slike je slovo "j".
Period: 1789. god.
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije lista: 36 x 22,3 cm
Legenda: Tekst je na nemačkom jeziku.
Odrednice: ratna scena
Pododrednice: prelaz carsko-kraljevske vojske preko Save, 1789. god.
Inventarski broj: GI1/136
Nabavka: poklon od Đorđa Vajferta, Beograd

ŠPAROV ALBUM - KOPIJA "NOVE ISKRE" (SL. 3)
POGLED NA GORNJI I DONJI GRAD, SAVSKU KAPIJU I SRPSKU CRKVU I MITROPOLIJU

Panorama Beograda gledana sa leve obale Save. U prvom planu je, zdesna, pontonski most preko Save, a iznad njega (srpska) crkva i zgrada mitropolijskog dvora. Levo je tvrđava sa istaknutom Sahat kulom, kompleks Donjeg grada i u njemu, na samoj obali Dunava kula Nebojša sa šiljatim (gotskim) krovom.
Autor: Špar Nikolade (Spaar Nicolade, XVIII vek)
Rezač: Marković Petar
Izdavač: Odavić Rista (Beograd 1870- ?)
Period: 1736. god.
Mesto: Beograd
Predmet: gravira
Tehnika: litografija
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 27,8 x 16,7 cm
Dimenzije lista: 32,3 x 25,3 cm
Legenda: Tekst je na srpskom jeziku.
Odrednice: album ; panorama
Pododrednice: panorama Beograda iz albuma
Inventarski broj: GI1/225

ŠPAROV ALBUM - KOPIJA "NOVE ISKRE" (SL. 2)
POGLED NA BEOGRAD SA BANATSKE STRANE

Panorama Beograda - preko široke rečne površine ( Dunava ), zdesna nalevo se vide kula Nebojša, Donji grad, kompleks Gornjeg grada Beogradske tvrđave sa istaknutom Sahat kulom i potom Dorćol sa pet minareta.
Autor: Špar Nikolade (Spaar Nicolade, XVIII vek)
Rezač: Marković Petar
Izdavač: Odavić Rista (Beograd 1870- ?)
Period: 1736. god.
Mesto: Beograd
Predmet: gravira
Tehnika: litografija
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 27,8 x 17 cm
Dimenzije lista: 33,3 x 26,7 cm
Legenda: Tekst je na srpskom jeziku.
Odrednice: album ; panorama
Pododrednice: panorama Beograda iz albuma
Inventarski broj: GI1/227

BODENEROV ALBUM (SL. 19)
PANORAMA STONOG BEOGRADA (STULWEISSENBURG)

Panorama pokazuje Sekešfehervar (Stoni Beograd) kao grad koji se sastoji iz nekoliko delova. Četiri dela grada se nalaze na utvrđenim rečnim ostrvima, a dva predgrađa, utvrđena palisadama su na obali. Komunikaciju sa gradom i između njegovih delova obezbeđuje osam mostova. Delovi grada na utvrđenim ostrvima su puni velikih, tvrdo građenih zdanja, džamija i crkvi, pretežno, dok se u predgrađima, na obali, ističu dve džamije i jedna višespratna kula. Sa leve strane panorame je tekst o gradu. U tekstu je objašnjeno da se grad nalazi na reci Šarovi (Sarowitz), koja sa još dve reke čini trougao. Po opisu grad ima pet predgrađa, tri spoljašnja i dva unutrašnja. U njemu su se od starina krunisali ugarski kraljevi u crkvi kakve nema u ostaloj Ugarskoj. Turci su grad zauzeli 1543, a u hrišćanske ruke je ponovo pao 1688. godine . U međuvremenu je od septembra 1601. do avgusta naredne godine bio u posedu Habzburga . Iznad panorame zdesna je broj 165.
Autor: Bodener Gabrijel (Bodenehr Gabriel, 1664-1758)
Period: 1718-1730. god.
Mesto: Augzburg
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 25,5 x 17 cm
Dimenzije lista: 30,5 x 18,5 cm
Vodeni znak: Jedva je vidljiv izduženi oval sa ljudskim likom u sredini na čijoj glavi je kruna. Iznad se nalazi jabuka sa simetričnim "grčkim" krstom na vrhu. Sa strane ovala postoje i druge stilizacije.
Legenda: Tekst je na nemačkom jeziku.
Odrednice: album ; panorama
Pododrednice: gravira iz albuma
Inventarski broj: GI1/5036
Nabavka: otkup od Joce Vujića, Senta

UBISTVO HADŽI-MUSTAFA PAŠE

Na graviri je prikazano ubistvo turskog namesnika Beograda od strane janjičara 21.12.1801. godine. Ubistvo beogradskog vezira desilo se u njegovom konaku u Gornjem gradu Beogradske tvrđave. Dok ubica (5), puca na pašu (2), trojica janjičara - dahija (4), sprečavaju agu iz pašine pratnje (3), da mu pritekne u pomoć. Dve godine posle ovog događaja, dahijska strahovlada koja je tada počela, izazvala je izbijanje Prvog srpskog ustanka . Ispod slike je tumač sa pet odrednica.
Vreme: 21.12.1801. god.
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije lista: 28,2 x 18,7 cm
Legenda: Tekst je na nemačkom jeziku.
Odrednice: istorijska scena
Pododrednice: ubistvo beogradskog vezira
Inventarski broj: GI1/473
Nabavka: poklon od Đorđa Vajferta, Beograd

SLIKARNIK SLIKA VELIKOG ĐORĐA PETROVIĆA KARA - ĐORĐA (SL. 1)
USTANAK U ORAŠCU

Predstavljena je masa naroda sa podignutim jataganima. U prvom planu je Karađorđe sa srpskom trobojnicom u kojoj je krst i pored njega sveštenik sa podignutim krstom.
Legenda: Činodejstvovo Tanasije Antonijević Prota Bukovinski 1. Karađorđe predaje Tanasku Rajiću barjak 2. Obor-knez Marko 3. Stanoje Glavaš 4. Vule Ilić 5. Hajduk Veljko 6. Vasa Čarapić 7. Janko Katić 8. Knez Sima Marković 9. Arsenije Loma 10. Jovan Jakovljević i mnogi drugi prvaci junaci. Naslov: " Ustanak Kara-Đorđa na Turke, u Orašcu 2.2.1804. (po novom kalendaru 15.2.) na sveto Sretenje Gospodnje. Skup prvaka junaka i ustaši Srba protivu Turaka. Izbor Kara - Đorđa za Vrhovnog Vožda i Vladara Srbije. Zakletva i Miropomazanje."
Autor: Nenadović N. Konstantin
Izdavač: Štamparija "Šimek i Štandart"
Period: 1883. god.
Mesto: Beč
Predmet: album
Tehnika: litografija
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 22,5 x 15,2 cm
Dimenzije lista: 22,5 x 15,2 cm
Legenda: Tekst je na srpskom jeziku.
Odrednice: album ; istorijska scena
Pododrednice: strana iz albuma; ustanak u Orašcu, 1804. god.
Inventarski broj: GI1/5082

Prikazano je staro Ministarstvo finansija u Ulici admirala Geprata, između Nemanjine i Ulice kneza Miloša . Zgrada je izgrađena 1838. godine i namenjena je knezu Milošu za dvor, ali je u zgradu smešteno Ministarstvo finansija, Državni savet i druga nadleštva. Srušena je u Drugom svetskom ratu. Na slici je fasada prema ulici sa mladim drvećem ispred nje. Na pročelju je grb.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija sa originala
Tehnika: crno-bela
Materijal: papir
Dimenzije: 24 x 18 cm
Odrednice: zgrada ministarstva
Pododrednice: zgrada Ministarstva finansija
Inventarski broj: UR/13857
Nabavka: fotokopija iz Vojnog muzeja u Beogradu

Prikazan je narodni sovjet u Ulici Narodnog fronta (pozicija sadašnjeg broja 37). Zgrada je sagrađena 1836. godine, a srušena je između dva svetska rata radi izgradnje zgrade, tadašnje Druge ženske gimnazije. Zgrada je prizemna u neoklasičnom stilu sa ulazom iz dvorišta.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: zgrada ministarstva
Pododrednice: Zgrada Državnog saveta; zgrada Narodnog sovjeta
Inventarski broj: UR/3769
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

Prikazana je zgrada hotela "Srpska kruna" u Knez Mihajlovoj ulici br. 56. Sagrađena je 1870. godine. Posle Drugog svetskog rata u njoj se godinama nalazila Narodna biblioteka Srbije, a sada je u zgradi (posle obimne rekonstrukcije) Biblioteka grada Beograda. Na slici su vidljive fasade prema Knez Mihajlovoj i Pariskoj ulici.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: hotel; biblioteka
Pododrednice: hotel Srpska kruna
Inventarski broj: UR/3756
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

Prikazana je zgrada turskog hana na Batal - džamiji, prostor sadašnjih ulica Vlajkovićeve, Bulevera revolucije i Trga Nikole Pašića. Zgrada je najverovatnije srušena 80-tih godina prošlog veka.

Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija
Tehnika: crno-bela
Materijal: papir
Dimenzije: 24 x 18 cm
Odrednice: han; džamija
Pododrednice: han na Batal džamiji
Inventarski broj: UR/13527
Nabavka: fotokopija iz Vojnog muzeja u Beogradu, Beograd

Predstavljena je zgrada Učiteljske škole na uglu Ulice Narodnog fronta i Dobrinjske, sagrađena je oko 1860. godine po projektu arh. Andrije Vukovića. Zgrada je sačuvana do danas. Prvobitno nije imala školsku namenu. Na slici se vidi fasada prema Ulici Narodnog fronta i prema crkvi Vaznesenja Gospodnjeg.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija
Tehnika: crno-bela
Materijal: papir
Dimenzije: 24 x 18 cm
Odrednice: škola
Pododrednice: Učiteljska škola
Inventarski broj: UR/5884
Nabavka: otkup od Vojina Đorđevića, Beograd
Napomena: Originalna Gromanova fotografija nalazi se u NIRO "Borba"

Prikazan je Konak kneza Miloša u Topčideru. Sagrađen je po planu i nadzoru Hadži Nikole Živkovića . Zgrada je spratna, u stilu srpsko - balkanske arhitekture. Posle obimne rekonstrukcije u njoj je danas stalna postavka Istorijskog muzeja Srbije pod nazivom "Srpska revolucija 1804 - 1815. godine".
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: konak
Pododrednice: Konak kneza Miloša
Inventarski broj: UR/3773
Datum nabavke: nepoznat

Prikazana je Defterdarova džamija na uglu Obilićevog venca i Ulice Vuka Karadžića (tu je danas kafana "Proleće"). Džamija je sagrađena u XVII veku, a srušena je neposredno posle 1878. godine, kada je Srbija na Berlinskom kongresu dobila nezavisnost. Levo od džamije se vidi deo krova i prvog sprata zgrade koja i danas postoji, a u dubini Ulice Vuka Karadžića se vidi deo zvonika Luteranske crkve.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: džamija
Pododrednice: Defterdarova džamija
Inventarski broj: UR/3771
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

 

Na fotografiji je prikazan atrijum Univerziteta u Beogradu. Vidi se dvorišni deo Kapetan Mišinog zdanja, i deo glavne fasade (sleva) i fasada prema pjaceti kod nove zgrade Filozofskog fakulteta. U dvorištu je 18 kola sa arnjevima na kojima je amblem Crvenog krsta. U levoj ivici je jedno kljuse, a između bolničkih kola i zgrade su čaršavi koji se suše. U vreme rata u zdanju je bila jedna od ruskih bolnica.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: zdanje; bolnica
Pododrednice: Kapetan Mišino zdanje; Ruska bolnica
Inventarski broj: UR/3753
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

Na fotografiji je prikazan enterijer Kapetan Mišinog zdanja. Vidi se unutrašnjost Velike škole ( Kapetan Mišino zdanje - sada Rektorat Univerziteta u Beogradu), jedna od učionica, po belešci "soba br. 55", preuređena u kapelu, za potrebe ruskih dobrovoljaca i osoblja Ruskog društva crvenog krsta.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 (27) x 33,5 (21,2) cm
Odrednice: zdanje; škola
Pododrednice: Kapetan Mišino zdanje
Inventarski broj: UR/3754
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

Приредио 

Миливој Анђелковић

http://www.amika.rs/